İşveren ve çalışan arasında geçen hukuku ilişkilerin düzenlenmesi, iş ilişkileri hukuku olarak da bilinen hukuk dalı iş hukuku olarak bilinir. Bu alan içerisinde işveren ve işçi arasında hak ve yükümlülükleri iş sözleşmeleri, işçi sağlığı ve güvenliği, işçi sendikaları gibi çeşitli konularda yer alır.

İş Hukuku Nedir?

İş hukukuna kısaca bakılacak olursa bağımlı çalışma koşullarını genel anlamda düzenleyen de yönlendiren bir özel hukuk dalı olduğu söylenebilir. Sanayi devriminden sonra bağımlı olarak çalışan işçi sayılardaki artış oldukça fazladır. Bununla beraber hukuk dalı gelişerek günümüze kadar gelir. İş hukuku genel olarak işveren ve işçi olarak bakılsa da işçilerin korumasını da hedefler. Çünkü işçilerin psikolojik ve sosyal ve maddi durumlarını düzenler. Daha çok işçilerin lehine olan hükümleri içerir.

İş sağlığı ve güvenliği konusunda bakılacak olursa tedbirler alınmasını sağlar. İş hukuku temel anlamda işveren ve çalışan arasında genel ilişkiye düzenler. Kanun koyucunun en temel amacı işveren karşı olarak işçi korumaktır. Değişen hayat koşullarıyla beraber işçi sayıları artışa geçmiştir. Sınıfın korunma ihtiyacı da buna yönelik olarak artmıştır.

Sürekli olarak karşılaşılan işveren ve işçi anlaşmazlıkları en adil şekilde çözebilmek için çeşitli hükümler ortaya konulmuştur. İş hukuku değişen ekonomik ve sosyal koşullara uyum sağlayabilen ve bununla beraber işçileri güvence altına alan bir hukuk alanıdır. İş hukukunda kavramlar arasında iş sözleşmesi, işveren, işçi, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, ücret, işçi hakları, iş sağlığı ve güvenliği, grev ve lokavt hakları, işçi sendikaları, işveren hakları ve işçi hakları gibi terimler bulunur. İş hukuku temelde toplu ve bireysel olarak iki bölümde incelenebilir.

Bireysel İş Hukuku

Bireysel iş hukukuna bakılacak olursa genel anlamda küçük işletmeler ile işçiler arasında yaşanan durumları ele alır. Sosyal haklar, ek ödemeler, ikramiye, komisyon, tazminat, çalışma koşulları, işten ayrılma, hizmet sözleşmesi, ücret gibi çok çeşitli konuları kapsar. Şu an işveren ve işçi arasında yaşanan anlaşmazlıklar genel anlamda bireysel iş hukuku alanında bulunan maddelerle incelenir ve buna bağlı olarak bir karar verilir.

Toplu İş Hukuku

Toplu iş hukuku da genel olarak çok daha büyük işletmeler içerisinde geçerli olan bir hukuk alanıdır. İşveren ve işçinin temsil edilmiş oldu kendi yerine bağlı olan sendikalar tarafından işyerlerinde uygulanan bir iş hukuku dalıdır.

İş Hukukunun Özellikleri

İşverenler şu an çok çeşitli alanlarda işçi çalıştırır. Buna yönelik olarak iş hukuku özellikleri düzenlenmiştir. İş hukuku özellikleri şu şekilde sıralanabilir;

• İşveren açısından çalışan işçinin tüm emeğinin karşılığını alabilmesi için bir ücret talep edilir. Bu ücretin ihmal edilmesi ve işçinin ücreti alabilmesi ilk öncelikle kural olarak bilinir.
• İş hukuku çerçevesinde bakıldığı zaman herhangi bir durumda tereddüt ya da anlaşmazlık yaşandığı zaman karar verici genel olarak işçi lehine çalışır.
• İş hukuku daha çok işçinin şahsına öncelik tanır. Bu anlamda işçi ve işverenin karşılıklı sorumlulukları ve sözleşmeye dayanarak bir çerçevede ilerler.
• İş hukuku genel anlamda özel hukuk ait kriterler de barındırır.
• İşverenin ve işçinin karşılıklı ilişkilerin düzelebilmesinde ve bununla beraber gerçekleşebilecek devlet müdahalesi olayıyla karma hukuk özelliği olarak da açıklanabilir.

İş Hukukunun Kapsamı

İşçiler ve işverenler arasında iş sözleşmesi kısmına bağlı olarak iş hukuku düzenlenir. Aynı zamanda işçilerin çalışma şartları bu alanda düzenlenir. Çalışma ortamına ilişkili olarak hak ve sorumluluklar da yasal olarak garanti altına alınır. İş kanunu faaliyet alanına bakılmadan işçiler, işveren vekilleri ve işverenler uygulanır.

İş hukuku türü işyerlerinde geçerli olan bir hukuk sistemidir. İş hukuku toplu iş hukuku ve bireysel iş hukuku olmak üzere iki ana dalı içerir. Bireysel iş hukuku içerisinde işçi ve işveren arasında olan iş ilişkilerini düzenleyen ve bu ilişkileri devletin müdahale edilmesi üzerine düzenlenmesi bireysel iş hukukunun temelini oluşturur. Diğer bir yandan toplu iş hukuku bakıldığı zaman genel anlamda sendika tüzesi olarak bilinir.

Toplu iş sözleşmelerin yapılmasıyla beraber mücadeleci ya da barışçıl yollar ile sorunların çözümlenmesi için uygulanan bir sistemdir. İş kanunu kapsamı içerisinde çalışanlar genel anlamda iki büyük grupta incelenir. Bunlar bağımsız çalışanlar ve bağımlı çalışanlar olarak ikiye ayrılır. Bağımlı çalışanlara bakılacak olursa memurları ve işçileri içerir. Bağımsız çalışanlar ise esnaf, zanaatkarlar ve serbest meslek sahiplerinden oluşur. Fakat iş hukuku sadece işveren ve işçi arasında çalışma ilişkilerini düzenler.

İş Hukuku Kapsamı Dışında Olan Alanlar

İş hukukunun kapsamı dışında olan çeşitli konular vardır. İş kanunu içerisinde 4. maddeye bakıldığı zaman bazı işlerde kanun hükümlerinin uygulanmayacağı açıklanmıştır. Bu işler şu şekilde sıralanmıştır;

• Hava ve deniz taşımacılığı işleri,
• 50’den daha az çalışanı sahip olan orman ve tarım işleri yapan işletmeler ya da işyerleri,
• Sadece tek bir ailenin üyelerinin bulunduğu ve üçünü dereceye kadar hısımların katılımı ile yapılan işler ve bununla beraber el sanatları ve ev alanlarında yapılan işler,
• Sadece üç kişinin çalışmış olduğu işyerleri,
• Çıraklarla ilgili olan işyerleri,
• Aile ekonomisi sınırları içerisinde kalmış tarımsal yapı işleri,
• Sporcular ile ilgili iş yerleri,
• Rehabilite edilmiş kişiler ile ilgili iş yerleri iş hukuku kapsamı dışındadır.